رشد اجتماعی و اختلالات روانی اجتماعی نوجوانان در ایران

نگاهی به رشد اجتماعی
اجتماعی انسان از آغاز تولد امری حیاتی و مورد توجه از دیدگاه دانشمندان , روان شناسان , جامعه شناسان  وعلمای دین و از همه مهمتر و جدی تر در کلام خدا و ائمه معصومین و صاحب نظران الهی می باشد. اما در این مجموعه به طور خلاصه بیشترین تشریح در دوره ی مهم و حیاتی نوجوانی است. سنینی که از 12 -11 سالگی تا 20 - 21 سالگی توسط متخصصان ذیربط لحاظ  شده است.
برای ورود به مبحث مربوط به رشد اجتماعی , ابتدا گذری بر دنیای پرحرارت نوجوانی خواهیم داشت و پس از آن به رشد مذکور اشاره خواهد شد و در ادامه برخی از آسیب ها و اختلال های مربوط به این دوره می پردازیم.
برای  این که بتوانیم به اختصار به این مبحث بپردازیم هم در رشد روانی اجتماعی با محور قراردادن هویت یابی در سنین نوجوانی و هم در بعد آسیب ها و اختلالات نوجوانی بحران هویت به عنوان محور بحث مورد مداقه قرار می گیرد.
مهمترین نظریه در ارتباط با رشد اجتماعی به دیدگاه اریک اریکسون بر می گردد که بدان اشاره می شود. همچنین در بحث آسیب ها به دو پژوهش که در سالهای اخیر در مورد نوجوانان ایرانی انجام شده است اشاره می شود.

گذری بر دنیای کودکی

رشد اجتماعی از آغاز ارتباط کودک با اطرافیانش آرام آرام شروع که ابتدا با والدین و نزدیکان و بعد ها با اجتماع و دیگران نشان داده می شود.
نوع ارتباط اجتماعی کودکان بستگی به نوع زندگی , رفتار و عکس العمل های والدین و پس از آن مدرسه و اجتماع دارد.
روابط کودک با آشناها,  روابط کودک با دوستان و همکلاسی ها و روابط کودک با اجتماع قابل توجه است.
اریکسون هریک از مراحل زندگی و رشد را نوعی تعارض می داند که به صورت منفی و مثبت نشان داده می شود.
رفتارهای مثبت اجتماعی کودکان , ابتدا با لبخند و بعدها به صورت روابط اجتماعی با گروه همسالان ظهور می کند.
رفتار های منفی اجتماعی کودکان به صورت اخم , گوشه گیری , ترس و اضطراب بروز می کند.
پس از گذراندن دوران کودکی آرام آرام وارد مرحله ی نوجوانی , بلوغ و موقعیت خاص این سنین می شود.
ویژگی ها و خصوصیات نوجوانان
نوجوانان از نظر بدنی دگرگونی , تغییرات و تحول بزرگی را متقبل می شوند. از نظر فرهنگی اجتماعی تابع شرایط محیطی هستند, فکر می کنند همه چیز را می دانند ولی خامند احساس و هیجان بر تعقل آنها غلبه دارد.
در تخیلات و رویاها زندگی می کنند. علاقه شدید به ایجاد ارتباط با همسالان دارند. آمادگی پذیرش مسئولیت های خانوادگی و اجتماعی با هم توام است. فشارهای روانی زیادی را متحمل می شوند. برخی ویژگی های نوجوان , رشد و قد و وزن سریع دارای اخلاق , عرفان و معنویت , فداکار و مبارزه طلب , یاس در مقابل ناکامی , آراستگی و خود کشفی, گرایش به جنس مخالف , مسئولیت پذیر , همدردی با دیگران , عصبی شدن , نوسان هیجانات و گاه تناقض.

اجتماعی شدن لازمه ی دنیای نوجوانی:
1- استقلال 2- رفتار جنسی  3- هماهنگی با همسالان  4- عشق در دوران نوجوانی
استانلی هال: دوران بلوغ و نوجوانی را دوران طوفان وفشار می نامد.
روسو: این دوره از مراحل زندگی را تولد مجدد معرفی می کند.
دبس: تغییرات در دوران بلوغ کل شخصیت نوجوان را در بر می گیرد و به اشکال مختلف بروز می کند.
1- به سرعت جنبه انفعالی و عاطفی شخصیت گسترش می یابد و کل شخصیت فرد را در بر می گیرد.
2- افق فکری از طریق علاقه و رغبت گسترش می یابد.
3- حیات روانی که در رفتار و اعمال فرد بروز می کند درونی می شود.
4- رفتار نوجوان به سرعت فردی و شخصی می شود.

نیازهای نوجوانان:
نیاز به محبت در نوجوانی
1 -محبت به همسالان همجنس (رفاقت)
2 -محبت به جنس مخالف  (ازدواج)
3- محبت به نوع بشر(نوع دوستی)
مبانی معرفت شناسی علمی فرزند
شناخت نیازهای اساسی , با هدف تامین آرامش روحی روانی.
شناخت استعدادهای اصلی, با هدف هدایت آن در مسیر مطلوب.
شناخت علاقه ها و گرایشها, با هدف نفوذ در عمق شخصیت.
شناخت ویژگی های رشد , با هدف تغییر رفتار هنجار از ناهنجار.
شناخت ضعفها و کاستی ها, با هدف یاری به فرد برای غلبه بران ها.
بسیاری از نیازها کودکان و نوجوانان مانند استقلال , دوست یابی, بازی, تفریح, آموزش ها, وغیره مورد توجه است که بدان نمی پردازیم.
دوست یابی یکی از مهمترین نیازهای نوجوانان در این سنین است. نیاز نوجوان به تعلق داشتن او به سوی گروه , اجتماع, هم سن و سالهایش می کشاند هرچند این وضعیت از قبل شروع می شود ولی در این سنین به اوج می رسد.
پذیرش مسئولیت های اجتماعی  , مشارکت داشتن در نقش های اجتماعی و سازنده , استقلال , تمایل به قرار گرفتن در گروهها , دسته ها و سایر مجامع در نوجوانان تقویت می شود.
استولز در تحقیقاتی نشان داد 8 درصد پسران به خاطر کوتاه بودن قد خود احساس حقارت می کنند و 13 درصد دختران به خاطر بلند بودن قد خود دچار افسردگی می شوند.

مراحل هشت گانه رشد اجتماعی اریکسون
اریک اریکسون مراحل رشد خود را با نام هشت مرحله زندگی انسان به شرح ذیل ارائه کرد. که 4 مرحله ی اول مربوط به کودکی , مرحله ی پنجم مختص دوران نوجوانی و مرحله ی آخر مربوط به جوانی , میانسالی و پیری است که به شرح ذیل می باشد:
1- مرحله  اول: اعتماد در برابر عدم اعتماد که تا پایان سال اول زندگی.
2- مرحله دوم: خود مختاری در برابر شک و شوم که از سال دوم تا سوم می باشد.
3- مرحله سوم: ابتکار در برابر احساس گناه که از سال سوم تا ششم می باشد.
4- مرحله چهارم: کارایی در برابر احساس حقارت که از سال ششم تا دوازدهم می باشد.
5- مرحله پنجم: هویت در برابر سردرگمی نقش که از سال دوازدهم تا سال بیستم می باشد.
6- مرحله ششم: صمیمیت در برابر کناره گیری که از سال بیستم تا سی ام می باشد.
7- مرحله هفتم: زایندگی در برابر درخود فرورفتگی که از سال چهلم تا شصت و پنجم می باشد.
8- مرحله هشتم: تمامیت (انسجام خود) در برابر نا امیدی که از شصت و پنج سالگی به بعد می باشد.

هویت
هویت عبارت است از افتراق و تمیزی که فرد بین خود و دیگران می گذارد. هویت شخصی فرد یک سازه و ساختار روانی اجتماعی است.
گلاسر معتقد است هویت هرفردی 2 گروه است
1- هویت توفیق 
2- هویت شکست.
در هنگام بحران هویت دچار اضطراب می شود و اشکال در سازگاری دارد.
در بحران هویت نوجوان به چند مساله بیش از دیگر مشکلات دچار تردید و شک می شود که عبارتند از:
1- اهداف بلند مدت  2- انتخاب شغل  3- الگوهای رفاقت 4- رفتار و تمایلات جنسی 5- تشخیص مذهبی 6- نظام ارزش های اخلاقی 7 -تعهد گروهی 8- نگرش و دید منفی نسبت به خود 9- اختلال در تنظیم وقت 10 نداشتن روحیه تلاش و فعالیت.

هویت یابی
به عقیده اریکسون عمده ترین تکلیف یک نوجوان حل بحران هویت در برابر سردرگمی نقش است. تصمیم درمورد شغل , اینده , زندگی , گاه سردرگمی ممکن است تا 30 سالگی ادامه یابد. یکی از شیوه های اجتناب از سردرگمی و ابهام هویت , پیوستن به گروه ها و دارو دسته ها و... می باشد. سن 12 تا 18 سالگی از نظر اریکسون زمان شکل گیری هویت است.
وفاداری در این سن و احساس تعهد نسبت به سلوک خاص , اعتقاد و مذهب و... اهمیت پیدا می کند. در این دوره , فرد باید خود را بیابد, یعنی خویشتن یابی.
ادامه دارد...

به درخواست وبلاگ دوست:ترانه امید